Ανθρώπινο πρόσωπο! Πώς δημιουργείται;

Διαδικασία κοινή για όλους τους ανθρώπους αλλά με μοναδικό και ιδιαίτερο αποτέλεσμα για τον καθένα!

Από: «Αφήστε με να ζήσω!»

Πώς και πότε δημιουργείται το ανθρώπινο πρόσωπο; Το ποιο αναγνωρίσιμο ίσως μέρος του σώματός μας;  Η διάπλασή του αρχίζει από τις πρώτες μέρες της εμβρυικής ζωής και με εντυπωσιακές διαδικασίες, ήδη από τις πρώτες εβδομάδες, έχουμε αυτό που θα αποτελέσει το αξιαγάπητο και μοναδικό προσωπάκι κάθε παιδιού!  

Οι δομές  του προσώπου στο μωρό που μεγαλώνει στη μήτρα, αναπτύσσονται πρώιμα, πολύ νωρίς στην εγκυμοσύνη, ξεκινώντας περίπου την 4η εβδομάδα μετά τη σύλληψη. Μεγάλο μέρος από αυτές προέρχονται από μια ομάδα κυττάρων που αναπτύσσονται στη ράχη του πρώιμου εμβρύου, ανήκουν στα κύτταρα του νευρικού σωλήνα και ονομάζονται κύτταρα της νευρικής ακρολοφίας. Αυτά τα κύτταρα μετακινούνται με ένα συγκεκριμένο και γενετικά προκαθορισμένο τρόπο από τον νευρικό σωλήνα που βρίσκεται στο άνω (ραχιαίο) μέρος του εμβρύου, προκειμένου να δημιουργήσουν τις διάφορες δομές του προσώπου. Οι εκτροπές στο σχηματισμό ή τη συμπεριφορά αυτών των κυττάρων είναι οι κύριες αιτίες των ανωμαλιών που παρατηρούνται στη κεφαλή και το πρόσωπο κατά τη γέννηση.

Ειδικότερα η διάπλαση του ανθρώπινου προσώπου έχει ως εξής:  

Στις πρώτες 3 μέρες της ανάπτυξής του, το γονιμοποιημένο ωάριο, ή ζυγωτό, διατρέχει τη σάλπιγγα. Καθώς ταξιδεύει σ΄ αυτό το σωλήνα, υφίσταται πολλαπλές διαιρέσεις που τελικά το μεταμορφώνουν σε σφαιρική ομάδα κυττάρων που ονομάζεται μορίδιο. Τα κύτταρα  του μοριδίου πολλαπλασιάζονται περαιτέρω, οργανώνονται και σχηματίζουν τη βλαστοκύστη, ένα ακόμη σφαιρικό πρώιμο ανθρωπάκι. Μέχρι το τέλος της 3η εβδ. από τη σύλληψη, (ή αλλιώς 5 εβδομάδες από την Τελευταία Έμμηνο ρύση-ΤΕΡ) , η πλήρως σχηματισμένη βλαστοκύστη, έρχεται σε επαφή με το τοίχωμα της μήτρας και ολοκληρώνει τελικά τη διαδικασία της εμφύτευσής της στη μήτρα.

Κατά τη διάρκεια της 2ης εβδομάδας ανάπτυξης, τα εσωτερικά κύτταρα της βλαστοκύστης, γνωστά ως εμβρυοβλάστη, διαμορφώνονται σε δύο στιβάδες, την υποβλάστη και την επιβλάστη. Μαζί, αυτά τα στρώματα σχηματίζουν μια επίπεδη δομή που κάνουν το πρώιμο έμβρυο να ομοιάζει με έναν οβάλ δίσκο.

Την 3^η   εβδομάδα ανάπτυξης  τα κύτταρα της επιβλάστης  μετακινούνται μέσα στον επίπεδο δίσκο. Αυτά τα μετακινούμενα κύτταρα διατάσσονται σε τρία στρώματα, το εξώδερμα στη ραχιαία επιφάνεια του εμβρύου, το μεσόδερμα στη μέση και το ενδόδερμα στη κοιλιακή επιφάνεια του εμβρύου. Αυτά τα στρώματα κυττάρων προσφέρουν τα κύτταρα για το σχηματισμό όλων των ιστών και των  οργάνων στο ανθρώπινο σώμα.

Την 3^η  έως την 4^η εβδομάδα της ανάπτυξης του εμβρύου στη ραχιαία του επιφάνεια, σχηματίζεται ένα κορδόνι, που προοδευτικά και μέσα από διαδικασίες αναδίπλωσης, διαμορφώνεται σε σωλήνα τον καλούμενο νευρικό σωλήνα.

Κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας, στην επιμήκη παρυφή του νευρικού σωλήνα διαπλάθονται τα καλούμενα κύτταρα της νευρικής ακρολοφίας. Αυτά εκτείνονται σε όλο το μήκος του νευρικού σωλήνα. Τα κύτταρα νευρικής ακρολοφίας που βρίσκονται στην κεφαλή, στη περιοχή του κρανίου του εμβρύου, ονομάζονται κρανιακά κύτταρα νευρικής ακρολοφίας, cranial neural crest cells ή CNCC. Αυτά τα κύτταρα πολλαπλασιάζονται καταρχήν επί τόπου και σύντομα αρχίζουν να μεταναστεύουν με προκαθορισμένο γενετικά τρόπο, ακολουθώντας διακριτές διαδρομές, από τη ραχιαία κεφαλική περιοχή προς το μπροστινό μέρος, δηλαδή προς τη θέση τους μελλοντικού του προσώπου.

Μόλις φτάσουν στους προορισμούς-στόχους τους στις περιοχές του προσώπου, τα κρανιακά κύτταρα CNCC αναπτύσσονται περαιτέρω, ωριμάζουν και τελικά συμβάλλουν σε ένα σημαντικό βαθμό στην ανάπτυξη των δομών στην περιοχή της κεφαλής και του λαιμού, όπως τα οστά, οι χόνδροι και τα νεύρα. Η ανάπτυξη, η μετανάστευση και η επακόλουθη διαφοροποίηση των κρανιακών κυττάρων CNCC είναι κρίσιμης σημασίας για τη σωστή ανάπτυξη των φυσιολογικών δομών της περιοχής του προσώπου.

Μετά την άφιξη των κρανιακών κυττάρων CNCC στον τελικό τους προορισμό, οι δομές του προσώπου αρχίζουν να διαμορφώνονται εξωτερικά. Μέχρι την 4^η  εβδομάδα ανάπτυξης, το έμβρυο εμφανίζει πέντε εξογκώματα του προσώπου: το μετωπoρινικό εξόγκωμα και τα ζεύγη (αριστερά και δεξιά) των προεξοχών που θα δημιουργήσουν την άνω γνάθο και τη κάτω γνάθο. Αυτές οι δομές σχηματίζονται εν μέρει από τη μετανάστευση και τον πολλαπλασιασμό των CNCC από διαφορετικές περιοχές του νευρικού σωλήνα.

Στο έμβρυο ηλικίας 5 εβδομάδων, έχουν σχηματιστεί τα ρινικά πλακώδια οι καταβολές του συστήματος της όσφρησης και τα οπτικά πλακώδια, που είναι οι καταβολές των φακών των ματιών. Επιπλέον, οι προεξοχές της άνω και της κάτω γνάθου διευρύνονται, αναπτύσσονται προς τα εμπρός και μετακινούνται προς τη μέση γραμμή δημιουργώντας τελικά την άνω και κάτω γνάθο, αντίστοιχα.

Σε ένα έμβρυο ηλικίας 6 εβδομάδων, οι δύο προεξοχές της κάτω γνάθου συγχωνεύονται για να σχηματίσουν την κάτω γνάθο. Σε αυτό το σημείο είναι ορατό το περίγραμμα του στόματος.

Στο έμβρυο ηλικίας 7 εβδομάδων οι προεξοχές της άνω γνάθου αναπτύσσονται και συγχωνεύονται για να σχηματίσουν τα όρια του ρουθουνιού και του άνω χείλους. Η συγχώνευση των ογκωμάτων της άνω γνάθου και της κάτω γνάθου σχηματίζουν τα μάγουλα και τις γωνίες του στόματος. Σε αυτή τη φάση δημιουργείται  το φίλτρο  του χείλους και της υπερώας, δηλ. η επιμήκης αύλακα μεταξύ του άνω χείλους και της ρινός.

Με αυτή την πολύ ενεργητική δραστηριότητα των πρώτων 7 εβδομάδων μετά τη γονιμοποίηση, οι πέντε προεξοχές του προσώπου οδηγούν στο σχηματισμό του μετώπου και των ημιμορίων του προσώπου, της μεσότητας και των πλευρών της μύτης, του φίλτρου του άνω χείλους, του ουρανίσκου (υπερώας) και της κάτω γνάθου.

Μέχρι την 7^η εβδομάδα της ανθρώπινης εμβρυϊκής ανάπτυξης, μπορούν να αναγνωρισθούν οι περισσότερες δομές του προσώπου στο μωρό.

Στους επόμενους μήνες ανάπτυξης, ο αρχικός χόνδρινος σκελετός αντικαθίσταται από οστό και μεγαλώνει συνολικά ως προς το σχήμα και το μέγεθος των διαφορετικών δομών του προσώπου. Από την εμβρυική και παιδική ηλικία, μέχρι την ενηλικίωση, το ανθρώπινο πρόσωπο διαμορφώνεται σε αυτό που αποτελεί το ποιο αντιπροσωπευτικό μέρος της ανθρώπινης εμφάνισης!

Πόσο θαυμαστή διαδικασία! Κοινή για όλους τους ανθρώπους αλλά με τόσο μοναδικό και ιδιαίτερο αποτέλεσμα για τον καθένα!

Πηγές:

1. https://patients.dentistry.utoronto.ca/early-embryonic-facial-development

2. https://www.youtube.com/watch?v=FhhWG3XzARY&t=15s